در چند سال اخیر، اتریوم به‌عنوان پلتفرم پیشرو برای قراردادهای هوشمند، دیفای و بازارهای NFT شناخته شده است. اما رشد چشمگیر کاربران و برنامه‌ها باعث شد شبکه اصلی اتریوم با مشکلی روبرو شود که در دنیای بلاکچین مقیاس‌پذیری نامیده می‌شود: تأخیر در پردازش تراکنش‌ها، صف‌های طولانی و کارمزدهای بالا. برای حل این مشکل، راهکارهای متعددی مطرح شد که مهم‌ترین آن‌ها شبکه‌های لایه دوم یا Layer 2 هستند؛ شبکه‌هایی که در کنار اتریوم اجرا می‌شوند و بار تراکنش‌ها را از شبکه اصلی برمی‌دارند.
لایه دوم چیست؟ یک تعریف ساده و دقیق
لایه دوم (Layer 2) مجموعه‌ای از پروتکل‌هاست که روی شبکه اصلی (لایه یک، مانند اتریوم) قرار می‌گیرند و هدفشان افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها و کاهش کارمزدهاست. به‌زبان ساده، اگر اتریوم را یک بزرگراه شلوغ فرض کنیم، لایه دومها جاده‌های فرعی کارآمدی هستند که ترافیک را از بزرگراه اصلی خارج می‌کنند تا عبور و مرور سریع‌تر و ارزان‌تر شود.
لایه دومها معمولاً تراکنش‌ها را به‌صورت جمعی (batch) پردازش و سپس نتیجه نهایی را به زنجیره اصلی گزارش می‌کنند؛ به این ترتیب امنیت پایه اتریوم حفظ می‌شود اما ظرفیت عملیاتی به‌طرز چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.
چرا حالا لایه دومها مهم شدند؟
سه دلیل عمده باعث شده که لایه دومها به موضوعی کلیدی تبدیل شوند:
- افزایش استفاده و ازدحام شبکه: تعداد کاربران، برنامه‌ها و تراکنش‌ها روی اتریوم رشد کرده و ظرفیت لایه یک محدود است. این باعث صف‌های تراکنش و افزایش هزینه گس (gas) می‌شود.
- نیاز بازار به هزینه پایین‌تر و تجربه کاربری بهتر: برای پذیرش گسترده در دیفای، بازی‌های بلاکچینی و پرداخت روزمره، تراکنش‌های ارزان و سریع ضروری است.
- نوآوری در فناوری رول‌آپ‌ها و روش‌های اجماع: تکنولوژی‌هایی مثل Optimistic Rollups و ZK-Rollups اکنون بالغ‌تر شده‌اند و کارایی عملیاتی قابل‌توجهی ارائه می‌دهند.
آربیتروم و آپتیمیزم؛ معرفی کوتاه و تفاوت کلیدی
آربیتروم (Arbitrum) و آپتیمیزم (Optimism) دو پروژه برجسته در حوزه لایه دوم برای اتریوم هستند که هر دو از نوع «رول‌آپ‌های اُپتیمیستیک (Optimistic Rollups)» آغاز کرده‌اند (هرچند مسیرها و طراحی‌های فنی‌شان تفاوت‌هایی دارد). این دو شبکه طی سال‌های اخیر بیشترین جذب توسعه‌دهنده و پروژه را در اکوسیستم لایه دوم داشته‌اند و سهم عمده‌ای از فعالیت‌های DeFi و توکن‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. آربیتروم به‌خصوص در جذب حجم تراکنش و ارزش قفل‌شده (TVL) پیشتاز بوده و در تابستان و پاییز ۲۰۲۵ آمارهای چشمگیر در این زمینه منتشر شده است.
تفاوت‌های عملی:
معماری و پیاده‌سازی: هر پروژه در طراحی موتور اجرای تراکنش، بهینه‌سازی‌ها و سیاست‌های حاکمیتی متفاوت است.
جامعه و اکوسیستم: آربیتروم در مقاطعی بیشترین dApp و TVL را داشته؛ آپتیمیزم اما با مدل سوپرچِین (Superchain) و تمرکز بر همکاری بین بلاکچین‌ها و پروژه‌ها خاص‌تر عمل می‌کند.
مزایای ملموس لایه دومها برای کاربران و پلتفرم‌ها
- کاهش هزینه‌ها: تراکنش‌ها روی لایه دوم به‌صورت قابل‌توجهی ارزان‌تر از لایه یک هستند؛ این برای کاربران خرد و تراکنش‌های تکراری حیاتی است.
- افزایش سرعت: تعداد تراکنش‌های قابل پردازش در هر ثانیه (TPS) افزایش می‌یابد که تجربه کاربری را بهبود می‌بخشد. برخی گزارش‌ها درباره ظرفیت عملیاتی لایه دومها و افزایش پذیرش استیبل‌کوین‌ها در آن‌ها از تابستان ۲۰۲۵ منتشر شده است.
- مقیاس‌پذیری برای دیفای و NFT: پروژه‌های دیفای و بازارهای NFT می‌توانند تراکنش‌های پرتکرار را با هزینه پایین‌تر انجام دهند و این به توسعه بازار و افزایش کاربران منجر می‌شود.
ریسک‌ها و ملاحظات فنی و امنیتی
هرچند لایه دومها امکانات بزرگی ارائه می‌کنند، اما بدون ریسک نیستند:
مدل امنیتی متفاوت: بسیاری از لایه دومها امنیت خود را از لایه یک به‌ارث می‌برند اما مدل‌های اجرایی و دوره‌های اثبات تراکنش می‌تواند پیچیدگی‌هایی داشته باشد.
دوره‌های اعاده و اثبات (challenge periods): در برخی رول‌آپ‌ها (مثلاً optimistic rollups) امکان اختلاف‌نظر درباره صحت یک بسته تراکنش وجود دارد که نیاز به سازوکارهای چالش‌پذیری دارد.
اتکا به پل‌ها (bridges): انتقال دارایی میان لایه یک و لایه دو معمولاً از طریق پل‌ها انجام می‌شود؛ پل‌ها از نظر تاریخی هدف حملات بوده‌اند و نیاز به بررسی و ایمن‌سازی دارند.
در نتیجه، انتخاب لایه دوم و پروتکل‌های مرتبط باید با دقت و توجه به امنیت، نقدینگی و پشتیبانی اکوسیستم انجام شود.
مثال‌های عددی از وضعیت کنونی (سپتامبر ۲۰۲۵)
آربیتروم تا سپتامبر ۲۰۲۵ با آمارهایی مانند میلیاردها تراکنش و چند ده میلیارد دلار ارزش قفل‌شده، یکی از بزرگ‌ترین بازارهای لایه دوم را در اختیار دارد. این داده‌ها نشان می‌دهد که حجم واقعی تراکنش‌ها و TVL در لایه دومها به‌سرعت در حال رشد است.
در تابستان ۲۰۲۵ گزارش‌هایی نشان داد که جریان تراکنش‌های استیبل‌کوین‌ها به سوی شبکه‌های لایه دوم افزایش یافته است؛ این یعنی پرداخت‌ها و تراکنش‌های با ارزش دلاری رفته‌رفته در لایه دومها انجام می‌شوند.
توضیح: برای جزئیات عددی دقیق‌تر می‌توان به صفحات رسمی پروژه‌ها و سایت‌های تحلیلی مراجعه کرد.
چرا آینده اتریوم به لایه دومها گره خورده است؟
اتریوم همچنان زنجیره پایه و امن برای ثبت نهایی تراکنش‌ها و اجرای اجماع است. اما نیاز بازار به هزینه‌های کمتر و تجربه کاربری بهتر باعث شده که بیشتر فعالیت‌های روزمره و پرتراکنش به لایه دومها منتقل شود. این انتقال به چند دلیل حیاتی است:
- تعادل بین امنیت و مقیاس‌پذیری: لایه دومها امکان حفظ امنیت اتریوم را فراهم کرده و در عین حال توان عملیاتی را افزایش می‌دهند.
- نوآوری تجاری و اقتصادی: بسیاری از اپلیکیشن‌های جدید (پلتفرم‌های پرداخت، بازی‌ها، میکروتراکنش‌ها) فقط در صورت داشتن هزینه پایین عملیاتی می‌شوند.
- اکوسیستم یکپارچه: با رشد لایه دومها، شبکه اتریوم به یک شبکه چندلایه تبدیل می‌شود که هر لایه نقش مشخص و مکملی دارد؛ این مدل شانس اتریوم را برای حفظ جایگاه رهبری در بازار افزایش می‌دهد.
نقش صرافی‌ها: فرصت و مسئولیت برای صرافی‌های ارز دیجیتال مثل آساکوین
برای یک صرافی ارز دیجیتال مدرن، رشد لایه دومها هم فرصت است و هم مسئولیت. از منظر فرصت:
کارمزد کمتر برای کاربران نهایی: امکان انجام تسویه‌ها و برداشت‌ها با هزینه کمتر.
پشتیبانی از توکن‌ها و شبکه‌های لایه دوم: جذب پروژه‌های جدید و کاربران که روی L2 فعال هستند.
خدمات مالی جدید: استیکینگ، وام‌دهی، فاست (faucet) و ربات‌های معاملاتی که برای شبکه‌های لایه دوم طراحی شده‌اند.
از منظر مسئولیت:
صرافی‌ها باید امنیت پل‌ها و مکانیزم‌های واریز/برداشت بین L1 و L2 را تضمین کنند.
نیاز به آموزش کاربر و شفافیت درباره تفاوت‌های فنی و هزینه‌ها دارند.
آساکوین به‌عنوان یک صرافی ارز دیجیتال که در محصولات خود قابلیت‌های متنوعی مثل استیکینگ، فاست، وام‌دهی و پشتیبانی گسترده از شبکه‌ها و بیش از ۱۲۰۰ ارز را معرفی کرده است، در موقعیتی مناسب برای استفاده از موج لایه دومها قرار دارد. گسترش پشتیبانی آساکوین برای معاملات ریالی/تتر و ابزارهایی مثل ربات‌های معامله‌گر و کپی‌ترید (در دست توسعه) می‌تواند تجربه‌ای یکپارچه برای کاربرانی که از L2 استفاده می‌کنند فراهم کند و آساکوین را به یکی از گزینه‌های مطرح برای کاربران تبدیل کند که دنبال بهترین صرافی ارز دیجیتال با پشتیبانی از تکنولوژی‌های روز هستند. (در مقالات قبلی آساکوین به مزایای استیکینگ و امکانات ربات‌ها اشاره شده که اینجا می‌تواند با لایه دومها تلفیق شود.)
پیشنهادهای عملی برای آساکوین — چه کاری اجرا شود؟
برای بهره‌برداری از رشد لایه دومها و در عین حال حفظ اعتماد کاربران، آساکوین می‌تواند اقدامات زیر را در اولویت قرار دهد:
- پشتیبانی از واریز/برداشت مستقیم روی L2های پرتقاضا (آربیتروم، آپتیمیزم و…) تا کارمزد و زمان تراکنش برای کاربران کاهش یابد.
- ایمن‌سازی پل‌ها و استفاده از پل‌های معتبر یا حتی ایجاد راهکارهای داخلی تسویه و ترکیب با راهکارهای لایه دوم.
- اضافه کردن گزینه‌های استیکینگ و فاست ویژه L2: پاداش‌دهی برای نگهداری توکن‌ها روی لایه دوم و ارائه فاست‌های آموزشی برای کاربران جدید. (آساکوین همین حالا فاست را اضافه کرده است؛ این قابلیت می‌تواند برای L2ها گسترش یابد.)
- آموزش و محتوای تخصصی در مجله آساکوین: انتشار مقالات چگونه از آربیتروم استفاده کنیم و راهنمای لایه دوم برای تازه‌واردان تا کاربران از نظر فنی آماده شوند؛ این کار همخوانی دارد با مقالات قبلی آساکوین که درباره استیکینگ و خدمات صرافی نوشته شده‌اند.
- انتخاب و لیستینگ توکن‌های پرکاربرد L2 و توکن‌های اکوسیستم: با اولویت «امنیت، نقدینگی و کاربرد واقعی»؛ این کمک می‌کند کاربران آساکوین توکن‌های مرتبط با L2 را به‌سادگی معامله کنند.
چگونه این تغییر به مشتریان نهایی کمک می‌کند؟
تصور کنید کاربری می‌خواهد ۱۰ تراکنش کوچک و متعدد انجام دهد؛ مثلاً پرداخت‌های خرد یا خریدهای داخل بازی. اگر همهٔ این تراکنش‌ها روی لایه یک انجام شود، مجموع کارمزدها ممکن است از خود مبلغ تراکنش بیشتر شود. انتقال این فعالیت‌ها به لایه دوم به‌معنای کاهش چشمگیر کارمزدها و تجربهٔ روان است که به رشد استفادهٔ روزانه منجر می‌شود. صرافی‌هایی که پشتیبانی مستقیم از L2 دارند، می‌توانند تبدیل به معتبر ترین صرافی ارز دیجیتال برای کاربران فعال در این حوزه شوند زیرا هم هزینه‌ها را کاهش داده‌اند و هم تجربهٔ کاربری بهتری ارائه می‌کنند.
تحولات اخیر و اینکه چه چیزهایی باید بدانیم؟
آربیتروم در تابستان ۲۰۲۵ آمارهای قابل توجهی از TVL و تراکنش‌ها گزارش کرده و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین L2ها شناخته شده است. این موضوع نشان می‌دهد که پروژه‌ها و کاربران واقعی ترجیح می‌دهند از لایه دوم برای فعالیت‌های روزمره استفاده کنند.
افزایش جریان استیبل‌کوین‌ها به لایه دومها، نشانه‌ای از بلوغ بازار است؛ چون استیبل‌کوین‌ها نقش مهمی در پرداخت‌ها و تسویه‌ها دارند و انتقال آن‌ها به L2ها سرعت و هزینه تراکنش‌ها را بهبود می‌بخشد.
رویدادها و آزادسازی توکن‌ها (token unlocks) مانند موارد مرتبط با OP و ARB که در تابستان ۲۰۲۵ رخ داده‌اند، می‌تواند نوسان قیمتی در کوتاه‌مدت ایجاد کند.
لایه دومها دیگر یک مفهوم نظری نیستند؛ آن‌ها در عمل در حال تبدیل کردن اتریوم به پلتفرمی مقیاس‌پذیرتر و کاربردی‌تر برای میلیون‌ها کاربر و صدها پروژه‌اند. آربیتروم و آپتیمیزم دو بازیگر اصلی این تحول هستند و پذیرش آن‌ها در تابستان ۲۰۲۵ نشانهٔ روشنی است از جهت‌گیری بازار. برای کاربران و سرمایه‌گذاران، آشنایی با سازوکار لایه دومها و ریسک‌های مرتبط ضروری است. برای صرافی‌ها از جمله صرافی ارزدیجیتال آساکوین، فرصت‌های بزرگی وجود دارد تا با پشتیبانی از لایه دومها، خدمات نوآورانه ارائه دهند و به عنوان بهترین صرافی ارزدیجیتال و معتبرترین صرافی ارزدیجیتال در بین کاربرانی که به دنبال هزینه پایین و سرعت بالا هستند شناخته شوند.
اگر می‌خواهید تراکنش‌های روزمره‌تان ارزان‌تر و سریع‌تر انجام شود، یا دنبال فرصت‌های جدید در دیفای و بازی‌های بلاکچینی هستید، حساب کاربری خود را در آساکوین فعال کنید و از خدمات جدید (مثل استیکینگ، فاست و گزینه‌های تست شبکه) بهره ببرید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم مقالات آموزشی آساکوین درباره اتریوم را مطالعه کنید تا با مراحل امن و ساده جابجایی بین لایه‌ها آشنا شوید.
